Β.Μ: Αλήθεια ποιος είναι ο πολυσχιδής και πολυπράγμων Σεμπαστιάο Σαλγάδο;

Ένας ανήσυχος άνθρωπος της εποχής του, ικανός να αφουγκραστεί τα κελεύσματα των καιρών. Ένας άνθρωπος που αγαπά την περιπέτεια, που αναμετριέται συνεχώς με τα όριά του, που επιζητεί να κατανοήσει τον κόσμο στον οποίο ζει και να συμβάλει, όσο μπορεί, στην αειφορία του. Ένας βαθύς ανθρωπιστής και δημοκράτης.

Β.Μ: Ποια η θεματολογία των έργων του αλλά και των φωτογραφικών πρότζεκτ που καταπιάστηκε;

Όπως όλοι γνωρίζουμε σπούδασε οικονομικά στην πατρίδα του, τη Βραζιλία, και αργότερα στο Παρίσι, αλλά αρκετά νωρίς εγκατέλειψε την καριέρα του οικονομολόγου για να αφοσιωθεί στη φωτογραφία. Από το 1973 ως το 1979 εργάστηκε ως φωτογράφος αθλητικών γεγονότων και στη συνέχεια υπήρξε μέλος του μεγάλου φωτογραφικού πρακτορείου Magnum από το οποίο αποχώρησε το 1994 για να ιδρύσει, μαζί με τη σύζυγό του, το δικό τους πρακτορείο, με τίτλο “Amazonas images”. Κι από εκεί και πέρα, άρχισε να δημιουργεί σειρές ρεπορτάζ θέλοντας να αποτυπώσει και ταυτόχρονα να τιμήσει τους ανθρώπους του μόχθου, τους κυνηγημένους μετανάστες, τα θύματα των πολέμων και της ανθρώπινης θηριωδίας. Η επιδίωξή του ήταν να γίνει ένας μάρτυρας όσων τραυματίζουν τον πλανήτη μας, όσων δεν θα έπρεπε ποτέ να έχουν συμβεί. Φωτογράφησε εργάτες την ώρα της δουλειάς, σε φυτείες, ναυπηγεία, εργοστάσια• φωτογράφησε τις μυρμηγκιές των χρυσωρύχων στο ορυχείο χρυσού της Σιέρα Πελάδα στα βόρεια της Βραζιλίας και τις στρατιές των προσφύγων στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στα Βαλκάνια. Φωτογράφησε τη φρίκη της γενοκτονίας στη Ρουάντα. Κι όλα αυτά, με τη σκέψη ότι ο «κόσμος πρέπει να γνωρίζει», όπως έλεγε. «Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να προφυλάσσεται από τις τραγωδίες της εποχής μας», έγραψε, «γιατί όλοι είμαστε υπεύθυνοι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία μέσα στην οποία επιλέξαμε να ζήσουμε».

Β.Μ: Παρόλο που είναι πολυβραβευμένος (και θα μπορούσε κάλλιστα να έχει την έπαρση αυτής της ιδιότητας) τι είναι αυτό που τον κάνει τόσο σπουδαίο στα μάτια του απλού κόσμου, και φιλικό στους ιθαγενείς αλλά και στα ζωικά πλάσματα που φωτογραφίζει;

Ο βαθύς ανθρωπισμός του. Η ταπεινότητά του. Ο σεβασμός του για το περιβάλλον. Η βεβαιότητά του ότι στον άνθρωπο χαρίστηκε ο πλανήτης στον οποίο ζει για να τον απολαύσει και όχι για να τον βεβηλώσει, για να ζήσει ειρηνικά και όχι για να τον ποτίσει με αίμα. Και τέλος η πεποίθησή του ότι η τέχνη της φωτογραφίας οφείλει να έχει συνείδηση των ορίων της και του σκοπού της και ως εκ τούτου να είναι ηθική.

Β.Μ: Ποια βιώματα τον οδήγησαν να στραφεί στην φύση (να γνωρίσει τον πλανήτη) και εντέλει να δημιουργήσει μαζί με τη σύντροφό του Λέλια, το Ινστιτούτο Τέρα (Instituto Terra);

Πιστεύω ότι μετά από τόση εγγύτητα με τη φρίκη, μετά από τόσα ρεπορτάζ «καταστροφής», που καθώς ομολογεί του προκάλεσαν κατάθλιψη, και διαπιστώνοντας την άθλια κατάσταση στην οποία οδηγούσαν τον πλανήτη οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές ανατροπές, θέλησε να παρέμβει με μεγαλύτερο δυναμισμό στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Να καταγγείλει τη μόλυνση, την καταστροφή των δασών, την ερημοποίηση τεράστιων περιοχών της γης, τον αφανισμό των ιθαγενών πληθυσμών του Αμαζονίου. Ακριβώς επειδή είχε κατανοήσει ότι «ο μόνος τρόπος για να ζήσουμε καλύτερα, είναι να επιστρέψουμε στον πλανήτη μας». Και επειδή είχε βιώσει, με τη μεγαλύτερη δυνατή ένταση, ότι μόνο στη φύση ξαναβρίσκει ο άνθρωπος μια κάποια ελευθερία.

Β.Μ: Ποια είναι η ουσία αλλά και η προμετωπίδα της τέχνης του Σαλγάδο; Το ρωτώ γιατί όπως και ο ίδιος δήλωνε, είναι φωτογράφος με κοινωνική και πολιτική θέση!

Μα αυτό φαίνεται και μόνο από την θεματική που επιλέγει. Θέλει να είναι ενεργός πολίτης του κόσμου. Πιστεύει ότι ο καθένας από μας μπορεί να βάλει ένα λιθαράκι για τη διάσωση του πλανήτη μας. Χρησιμοποιεί τη φήμη του και το ταλέντο του επ’ αγαθώ. Και νομίζω ότι δεν τον ενδιαφέρει τόσο η φήμη, όσο η δύναμη της παρέμβασης που μπορεί να αντλήσει απ’ αυτήν.

Β.Μ: Τι θα διαβάσουμε στο βιβλίο (αλλά και τι θα δούμε) Από τη γη μου στη Γη που κυκλοφορεί από της εκδόσεις Στερέωμα σε δική σας μετάφραση;

Το οδοιπορικό μιας ζωής. Μια περιπέτεια αυτογνωσίας. Μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία υπέρβασης.

Β.Μ: Ποια η σημασία της έκδοσης του συγκεκριμένου βιβλίου στα Ελληνικά; Πέρα από το γεγονός ότι ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τον φωτογράφο αλλά και τον άνθρωπο Σεμπαστιάο Σαλγάδο!

Θα ήταν ευχής έργον αν ευαισθητοποιούσε τον αναγνώστη απέναντι σε όσα συμβαίνουν σήμερα στον κόσμο μας, αν βάθαινε τους ορίζοντές του, αν επέτεινε την εγρήγορσή του για το περιβάλλον. Ο τρόπος που βλέπει ο Σαλγάδο τον κόσμο συνεχώς υπενθυμίζει πόσο συνδεδεμένοι είμαστε όλοι μεταξύ μας, πόσο η ατομική στάση επηρεάζει το σύνολο, πόσο αλληλένδετα είναι τα πεπρωμένα όλων των ανθρώπων στη γη.

Β.Μ: Μεταφράζοντας αυτό το υπέροχο οδοιπορικό της ζωής και του έργου του, τι σας έμεινε ως απόσταγμα και τι συναισθήματα σας γέννησε;

Με συγκίνησε το αίσθημα ευθύνης που διαπερνά κάθε πρωτοβουλία του Σαλγάδο. Η επίμονη αναζήτηση της αλήθειας, πίσω από τα επιφαινόμενα. Η τρυφερότητά του απέναντι στους ανθρώπους και τον ζωικό κόσμο• η αγάπη του για τα μικρά και τα ασήμαντα, που τελικά είναι πολύ πιο σπουδαία από τα επιβλητικά και τα «μεγάλα». Και εν τέλει ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει το πέρασμά του από τη ζωή, αφού δεν τον ενδιαφέρει τόσο να αφήσει το καλλιτεχνικό του αποτύπωμα στην ιστορία της φωτογραφίας, αλλά να γίνει ο «υπηρέτης του καλού» στη ζωή και στην τέχνη.

Σεμπαστιάο Σαλγάδο – Από τη γη μου στη Γη